4 phương án áp thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với đồ uống có đường được chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới đưa ra nhằm hạn chế tình trạng sử dụng đồ uống có đường đang tăng nhanh chóng tại Việt Nam và gây ra những hệ lụy lớn về sức khỏe.
Lạm dụng gây hệ lụy lớn về sức khỏe
Ngày 22/6, Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế tổ chức Hội thảo công bố các khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới về kiểm soát tiêu thụ đồ uống có đường để phòng, chống bệnh không lây nhiễm.
Ông Trương Đình Bắc, Phó Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế cho biết, hiện nay, trung bình một người Việt Nam tiêu thụ khoảng 46,5 g đường tự do/ngày, gần bằng mức giới hạn tối đa (50g/ngày) và cao gần gấp đôi so với mức tiêu thụ là dưới 25g/ngày theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới. Còn qua điều tra về mức sống của hộ gia đình Việt Nam cho thấy 62,86% số hộ gia đình có tiêu dùng nước giải khát có đường.
Cảnh báo về chế độ dinh dưỡng sử dụng nhiều đồ uống có cồn, ông Bắc nhấn mạnh, mức tiêu thụ đồ uống có đường đang ngày càng gia tăng, nhất là ở các quốc gia đang phát triển. Đồ uống có đường được sản xuất ở quy mô công nghiệp ngày càng có sản phẩm đa dạng và được trẻ em ưa thích. Tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng lên chóng mặt, gấp 7 lần trong 15 năm qua.
Còn theo đại diện Viện Dinh dưỡng quốc gia, đồ uống có đường có thể mang lại cảm giác sảng khoái, ngon miệng, ăn được nhiều hơn đồ chiên, nướng. Đã có nhiều báo cáo cho thấy sử dụng đồ uống có đường sẽ thừa năng lượng dẫn đến tích lũy mỡ, rối loạn chuyển hóa, là nguy cơ cho các bệnh không lây nhiễm như thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, loãng xương... Biến chứng nặng nề là bệnh tim mạch, nguyên nhân tử vong hàng đầu hiện nay, chiếm tới 33/73% nguyên nhân tử vong hàng năm.
Chưa kể, theo điều tra về tình hình thừa cân béo phì ở Việt Nam do Viện Dinh dưỡng quốc gia thực hiện, hiện 16% nam giới trưởng thành và 20% nữ giới trưởng thành đang bị thừa cân hoặc béo phì; bên cạnh đó, có 11,7% trẻ em nam và 7,6% trẻ em nữ trong độ tuổi 5 đến 19 đang bị thừa cân béo phì.
Áp thuế TTĐB để hạn chế tiêu thụ
Để hạn chế hệ lụy cho sức khỏe người dùng, theo ông Trương Đình Bắc, Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo lượng đường tự do trong chế độ ăn của mỗi người chỉ nên chiếm không quá 10% và nên giảm xuống dưới 5% năng lượng trong một ngày để có các lợi ích tăng thêm về sức khỏe.
Còn theo các chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới, để hạn chế tiêu thụ đồ uống có đường, các DN cần phải dán nhãn sản phẩm nhằm cảnh báo sản phẩm có thể gây những tác hại nhất định cho sức khỏe người dùng. Bên cạnh đó, cần áp thuế TTĐB đối với đồ uống có đường để hạn chế tiêu thụ do giá cao hơn; đồng thời hạn chế quảng cáo đồ uống có đường. Ngoài ra, để hạn chế đồ uống có đường, người dân cần tăng cường sử dụng thức ăn có lợi cho sức khỏe như rau, hoa quả.
Phân tích rõ hơn hiệu quả của việc áp thuế TTĐB sử dụng đồ uống có đường, TS. Guillermo Paraje chuyên gia tư vấn ngắn hạn của Tổ chức Y tế thế giới cho rằng, hiện nay tại Việt Nam chưa có thuế TTĐB đánh vào đồ uống có đường, hiện sản phẩm này chỉ chịu ảnh hưởng của thuế Giá trị gia tăng 10%.
Do vậy TS. Guillermo Paraje đưa ra 4 phương án áp thuế TTĐB đối với đồ uống có đường.
Phương án 1 là áp thuế 3.500 đồng/lít đồ uống có đường. Theo đó, giá sẽ tăng từ 14% (nước quả) tới 23% (trà và cà phê uống sẵn). Khi có thuế, tiêu thụ sản phẩm này sẽ giảm khoảng 864 triệu lít, số thuê thu được sẽ khoảng 12.090 tỷ đồng.
Phương án 2, áp thuế 35 đồng mỗi gam đường trong 100ml. Khi đó giá sẽ tăng từ 10 (nước quả và nước thể thao) tới 25% (nước uống tăng lực); sức tiêu thụ sẽ giảm khoảng 880 triệu lít; thuế thu được khoảng 12.4000 tỷ đồng.
Phương án 3 là áp thuế 40% giá xuất xưởng, khi đó, giá bán lẻ sẽ tăng khoảng 20%; tiêu thụ sẽ giảm 863 triệu lít; thuế thu được là 12.400 tỷ đồng.
Phương án 4 là áp thuế 10% giá xuất xưởng, giá tiêu thụ sẽ tăng khoảng 5%; tiêu thụ sẽ giảm 216 triệt lít; thuế thu được khoảng 3.690 tỷ đồng.
Luận giải về đề xuất này, TS. Guillermo Paraje, phương án thứ nhất làm giảm tác động số lượng lớn đồ uống có đường, tạo động cơ bỏ tiêu dùng, giảm tiêu dùng, hoặc đồ uống có đường chưa trong bao bì nhỏ hơn); phương án thứ 2 nhằm tác động trực tiếp làm giảm hàm lượng đường trong đồ uống, từ đó tạo động cơ từ bỏ tiêu dùng, giảm hoặc thay thế đồ uống có hàm lượng đường cao bằng đồ uống có hàm lượng đường thấp hoặc không chứa hàm lượng đường.
"Hai phương án còn lại nhằm tác động tới việc tiêu dùng đồ uống có đường nói chung nhưng nhắm nhiều hơn tới các loại đồ uống có giá cao hơn", TS. Guillermo Paraje nói.
Theo báo cáo của Tổ chức Euromonitor International 2016, khối lượng tiêu thụ nhiều nhất là trà uống liền với 2.036 triệu lít, đồ uống có ga 1.056 lít; 356 triệu lít nước ép trái cây. Còn khảo sát của Canadean cho biết, thị trường đồ uống có ga tại Việt Nam đang mở rộng nhanh chóng, sản lượng tiêu thụ đã tăng từ mức 587 triệu lít năm 2010 lên 836 triệu lít năm 2014, tốc độ tăng trưởng bình quân là 9,2%.
Theo D.Ngân
Báo hải quan
