Trung tâm logistics Cái Mép Hạ (Bà Rịa - Vũng Tàu): 'Trái tim' mới của chuỗi cung ứng toàn cầu

Một góc cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải.

Hội tụ nhiều lợi thế vượt trội

Nằm tại TP Phú Mỹ, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (BR-VT), ngay bên cạnh cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải, TTLG Cái Mép Hạ có diện tích quy hoạch 1.763ha, được định hướng phát triển thành khu logistics và dịch vụ cảng biển quy mô quốc gia và quốc tế. Theo quy hoạch được Thủ tướng phê duyệt, Trung tâm này sẽ gồm 3 khu chức năng: Bến cảng, khu dịch vụ logistics, khu phi thuế quan - sản xuất phụ trợ, phục vụ hoạt động xuất nhập khẩu.

Không chỉ có vị trí chiến lược ở cửa ngõ hàng hải, Cái Mép Hạ còn kết nối với tuyến đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu theo quy hoạch, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, QL51, hành lang kinh tế TP HCM - Long Thành - Phú Mỹ - cảng Cái Mép - Thị Vải, tạo thành hệ thống giao thông - logistics đa phương thức hoàn chỉnh. TTLG Cái Mép Hạ được thiết kế như một “hệ sinh thái logistics” với đầy đủ chuỗi dịch vụ từ kho bãi, đóng gói, phân phối, kiểm định, khai báo hải quan, vận chuyển quốc tế.

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng thế giới đang có xu hướng tái cấu trúc để đa dạng hóa điểm trung chuyển, tránh phụ thuộc vào một số quốc gia, Việt Nam nói chung và BR-VT nói riêng nổi lên như một lựa chọn chiến lược mới của các tập đoàn đa quốc gia.

Theo thống kê, lượng hàng container qua khu vực cảng Cái Mép - Thị Vải tăng trung bình 13 - 15%/năm. Hơn 80% lượng hàng này chỉ được trung chuyển, sau đó tiếp tục hành trình bằng đường bộ hoặc đường biển đến nơi khác để xử lý, chia tách, phân phối.

Điều này gây lãng phí rất lớn tiềm năng “lưu hàng - xử lý hàng - cung ứng tại chỗ” tại khu vực cửa ngõ quốc tế. TTLG Cái Mép Hạ ra đời nhằm giải quyết vấn đề này: tạo điều kiện để hàng hóa không chỉ “đi qua” mà còn được “giữ lại” để gia tăng giá trị, từ sơ chế, đóng gói, chế biến đến phân phối toàn cầu. 

Theo nhiều chuyên gia, để TTLG Cái Mép Hạ có thể phát triển đúng tiềm năng, cần có sự đồng bộ không chỉ về hạ tầng mà cả thể chế, chính sách, nguồn nhân lực. Một trong những rào cản hiện nay là thiếu cơ chế phối hợp liên ngành giữa cảng vụ - hải quan - kiểm dịch - logistics khiến DN mất nhiều thời gian và chi phí để thực hiện các thủ tục thông quan, kiểm định, kiểm hóa.

Đại diện một DN logistics cho rằng: “Cần phát triển một mô hình “trung tâm dịch vụ logistics một cửa” tại TTLG Cái Mép Hạ, để DN có thể hoàn tất mọi thủ tục chỉ trong một điểm đến duy nhất”.

Từng bước khẳng định vị thế mới

Nhiều “ông lớn” trong lĩnh vực logistics và bất động sản công nghiệp quốc tế đã đặt chân vào khu vực Cái Mép Hạ như Mapletree (Singapore), LOGOS Property (Úc), GLP (Singapore), cùng nhiều DN logistics Việt Nam như Gemadept, Sotrans, Tân Cảng Sài Gòn… Tính đến tháng 5/2025, đã có hàng chục dự án logistics - kho bãi - trung chuyển đăng ký khảo sát đầu tư vào khu vực Trung tâm Cái Mép Hạ. Trong đó, một số dự án trung tâm phân phối tự động, kho lạnh, logistics công nghệ cao đang được triển khai.

Sở Công Thương BR-VT báo cáo dự thảo đề án FTZ gắn với cảng biển Cái Mép Hạ. (Ảnh trong bài: T. Dũng)

Mới đây, Sở Công Thương BR-VT trình dự thảo tờ trình về đề án “Nghiên cứu khu thương mại tự do (FTZ) gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ”. Đây là một định hướng chiến lược, nhằm xây dựng mô hình tiên phong với các thể chế vượt trội, thúc đẩy môi trường đầu tư và thương mại tự do theo tiêu chuẩn quốc tế, tạo động lực tăng trưởng mới, hướng đến mục tiêu phát triển TP HCM mới sau khi sáp nhập thành trung tâm kinh tế biển của khu vực và cả nước.

Ông Phạm Viết Thanh - Bí thư Tỉnh ủy BR-VT cho biết, việc hình thành FTZ Cái Mép Hạ gắn với hành lang công nghiệp - đô thị Đông Tây (dài gần 300km) từ Mộc Bài (Tây Ninh) sẽ tạo lợi thế so sánh vượt trội của Việt Nam với các quốc gia trong khu vực và thế giới.

Cũng theo ông Thanh, FTZ là mô hình khá phổ biến, được triển khai hiệu quả tại nhiều quốc gia trên thế giới. Cấu trúc FTZ Cái Mép Hạ theo hướng hiện đại cần có 3 lớp tạo nên hệ sinh thái thương mại tự do hiện đại gồm: Cảng nước sâu trung chuyển quốc tế, Khu TTLG và Công viên công nghiệp.

Ông Thanh khẳng định: “Tỉnh ưu tiên tối đa cho các dự án đầu tư hạ tầng logistics tại khu vực Cái Mép Hạ, xem đây là một trong những trụ cột phát triển kinh tế của địa phương”.

BR-VT cũng đang kiến nghị Chính phủ xem xét ban hành cơ chế đặc thù cho Cái Mép Hạ về quy hoạch đất đai, thuế suất ưu đãi, hỗ trợ đầu tư hạ tầng. Một xu hướng khác được địa phương định hướng phát triển tại Cái Mép Hạ là logistics xanh và thông minh, giảm phát thải khí nhà kính trong hoạt động vận chuyển, bốc xếp, kho bãi và sử dụng công nghệ tự động hóa, AI, dữ liệu lớn (Big Data) để điều phối.

Khi hoàn thiện, TTLG Cái Mép Hạ không chỉ phục vụ cho hệ thống cảng biển Cái Mép - Thị Vải mà còn là trạm trung chuyển chiến lược cho toàn bộ hàng hóa xuất nhập khẩu khu vực Đông Nam Bộ, Tây Nguyên, một số nước Đông Nam Á. 

Theo tầm nhìn đến 2035, nơi đây sẽ trở thành đầu mối logistics cấp quốc gia, kết nối trực tiếp với cảng biển - sân bay - đường sắt - đường bộ - khu công nghiệp, tạo thành chuỗi cung ứng khép kín “từ cảng đến kệ hàng”, tiêu chuẩn cao nhất của logistics hiện đại.

Từ cửa ngõ đến trung tâm, từ trung chuyển đến giá trị gia tăng, Cái Mép Hạ đang từng bước khẳng định vị thế không chỉ là “vùng đất hậu cần” mà là “trái tim” logistics mới của chuỗi cung ứng toàn cầu; một hình mẫu cho tương lai logistics Việt Nam.